مقدمه
پس‌انداز (saving) بخشی از درآمد است که به منظور تأمین نیاز‌ها و خواسته‌های آتی خرج نمی‌شود. در واقع پس‌انداز نتیجه صرفه‌جویی در مخارج است. متخصصان حوزه سواد مالی معتقدند که مهم نیست که ما چقدر پس‌انداز می‌کنیم؛ بلکه نکته حائز اهمیت این است که حتماً بخشی از هر درآمدی که کسب می‌شود، پس‌انداز شود. پس‌انداز کردن یک عادت است.
مهارت پس انداز کردن یکی از مهم‌ترین ارکان سواد مالی است که در آینده کودکان تأثیر به سزایی دارد. نسل گذشته به خوبی با مهارت پس‌انداز کردن آشنا هستند ولی این مهارت به دو دلیل در اقتصاد ایران کم‌رنگ شده است. اول، کاهش کاربرد پول فیزیکی. دوم، نرخ‌های بالای تورم. در اقتصادی که تورم دارد. عملا پس‌انداز کردن باعث کاهش ارزش پول افراد می‌شود. از این رو کودکان با مفهوم پول و کنار گذاشتن پول با هدف پس‌انداز کردن به تدریج بیگانه شده‌اند و به همین دلیل قلک‌ها از اقتصاد ایران حذف شده‌اند. در نتیجه آموزش مهارت پس‌انداز کردن که قرن‌ها از زمان پیدایش پول تا اواخر دهه ۱۳۷۰ به نحو یکسانی اموزش داده می‌شد باید تغییر کند و مهارت پس‌انداز کردن به شیوه‌ای مدرن و با کمک متخصصین حوزه آموزش و سواد مالی به کودکان ارائه شود. کارشناسان معتقدند که عادت پس‌انداز کردن از سن ۳ سالگی قابلیت آموزش دادن به کودکان را دارد و در صورت آموزش به کودکان این گروه سنی به سرعت نهادینه می‌شود. برای مطالعه بیشتر در این رابطه به کتاب \”پس‌انداز و سرمایه‌گذاری\”، انتشارات سیمای شرق مراجعه کنید.
چرا باید پولمان را پس‌انداز کنیم؟
پس‌انداز با دو هدف انجام می‌شود. هدف اول کنار گذاشتن بخشی از پول با هدف رسیدن به اهداف و آرزو‌های مالی است. افراد برای این که به اهداف و آرزو‌های مالی خود برسند باید پول کنار بگذارند. هدف دوم از پس‌انداز کردن داشته یک بودجه اضطراری یا بودجه برای روز مباداست. منظور از بودجه اضطراری پولی است که باید برای تأمین مخارج ناشی از اتفاقات پیش‌بینی نشده کنار بگذاریم. این اتفاقات شامل بیماری، تصادف، خراب شدن تلویزیون و مواردی از این دست هستند. بودجه اضطراری همان پس-انداز کردن برای روز مبادا است. برای مطالعه بیشتر در این مورد به کتاب \”میلیاردر بزرگ، پول‌های کوچک\” انتشارت مهربان مراجعه کنید.
آمار پس‌انداز کردن در جهان
بیشترین نرخ پس‌انداز کردن در جهان متعلق به خانوار‌های کشور‌های هند و چین است. در این کشور‌ها، خانوار‌ها بخش قابل‌توجهی از درآمد‌های خود را پس‌انداز می‌کنند. متوسط نرخ پس‌انداز خانوار‌های چینی و هندی ۳۴ درصد درآمد آنهاست، در حالی که متوسط نرخ پس‌انداز در جهان ۲۰ درصد است. خانوار‌های ایرانی با نرخ پس‌انداز حدود ۵ درصدی از درآمدشان جز کشور‌های با رتبه پایین در جهان هستند.
مزایای پس‌انداز کردن
پس‌انداز کردن مزایای متعددی دارد. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱- داشتن پول کافی برای تأمین مخارج پیش‌بینی نشده و یا به عبارتی روز مبادا.
۲- داشتن پول کافی برای تأمین نیاز‌ها و خواسته‌های آینده.
۳- داشتن پول کافی برای استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری. در واقع پس‌انداز کردن بدون سرمایه‌گذاری کردن بی‌فایده است. افراد باید همیشه پولی برای استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری داشته باشند و پس‌انداز کنند.
معایب پس‌انداز کردن
پس‌انداز کردن سرتاسر مزیت است. البته در شرایط تورمی می‌تواند ایراد باشد. ایرادات پس‌انداز کردن به شرح زیر است.
۱. در شرایط تورمی پس‌انداز کردن منجر به کاهش ارزش پول می‌شود. به همین دلیل پس‌انداز کردن باید در کنار سرمایه‌گذاری باشد.
۲. پس‌انداز کردن به معنای چشم‌پوشی از یک سری نیاز‌ها و خواسته‌ها است که ممکن است برای افراد چندان مطلوب نباشد.
روش‌های آموزش پس‌انداز به کودکان
برای آموزش پس‌انداز به کودک خود می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
۱. خودتان پس‌انداز کنید و به کودکان نشان دهید که پس‌انداز کردن باید به طور منظم انجام شود.
۲. پس از هر بار خرید کردن پولی به کودکان بدهید تا پس‌انداز کنند.
۳. وقتی کودک خود پس انداز می‌کند، او را تشویق کنید و به او بگویید که این کار خیلی خوب است.
۴. با کودک خود یک برنامه پس انداز روزانه تعیین کنید و به او کمک کنید تا هر روز یک مقداری پس انداز کند.
۵. کودک خود را به پس‌انداز کردن تشویق کنید و به او اجازه بدهید با پول‌هایی که پس انداز کرده، خرید کند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
براساس تجربیات تیم فرداکیدز مفهوم پس‌انداز کردن را می‌توان به کودکان از سن ۴ سالگی آموزش داد. البته با توجه به این که بازی و بازی کردن همه دنیای کودکان است، اثر بخشی آموزش‌ها زمانی بیشتر می‌شود که از بازی و نمایش بهره برد.
بازی و نمایش میزان یادگیری و عمق آموزش‌ها را بیشتر می‌کند. به علاوه استفاده از بازی برای اموزش مفاهیم بعضا خشک اقتصادی اثر بخشی بسیار زیادی دارد.
مثلاً توصیه می‌شود با فرزندتان بازی فروشنده و خریدار و در قالب یک سوپر مارکت فرضی انجام دهید و برای کالا‌های مختلف یک قیمت فرضی در نظر بگیرید. یک بار نقش خریدار را ایفا کنید و یک بار نقش فروشنده. چانه بزنید، تخفیف بگیرید و پولتان را پس‌انداز کنید. به کودکان آموزش دهید که اولین روش پس‌انداز کردن، خرج نکردن است.
به علاوه توصیه می‌شود که با کودکان و در دنیای واقعی این موارد را مرور کنید و به آن‌ها نکات مهم را گوشزد کنید.
اگر وقت، مهارت و یا تخصص لازم در این رابطه را ندارید، ما در مجموعه فردا کیدز در کنار شما و عزیزانتان برای آموزش چنین مفاهیمی هستیم.
منابع و ماخذها
- کتاب پس‌انداز و سرمایه‌گذاری
- کتاب میلیاردر بزرگ، پول‌های کوچک.
